Gdańsk – miasto na styku kultur, gdzie przez wieki ścierały się wpływy polskie, niemieckie i kaszubskie. Miasto portowe, otwarte na świat i idee, które wielokrotnie zmieniało bieg historii. Dziś Gdańsk zachwyca turystów unikatową architekturą, bogatą historią i wyjątkową atmosferą. W tym artykule zabierzemy Cię w podróż po tym fascynującym mieście, koncentrując się na jego historycznym sercu – Starym Mieście.
Krótka historia miasta wolności
Historia Gdańska sięga X wieku, kiedy to na miejscu dawnej osady rybackiej książę Mieszko I wzniósł gród obronny. Przez kolejne stulecia miasto rozwijało się, czerpiąc korzyści z nadmorskiego położenia i strategicznego umiejscowienia przy ujściu Wisły do Bałtyku.
Kluczowe momenty w historii miasta:
- 1361 - Gdańsk przystępuje do Hanzy, związku miast handlowych, co zapoczątkowuje jego złoty wiek
- 1454-1466 - Wojna trzynastoletnia, po której Gdańsk powraca do Królestwa Polskiego jako miasto autonomiczne
- XVI-XVII wiek - okres największej świetności i bogactwa miasta, zwanego "złotym wiekiem Gdańska"
- 1793 - Gdańsk zostaje wcielony do Prus w wyniku II rozbioru Polski
- 1919-1939 - status Wolnego Miasta pod protektoratem Ligi Narodów
- 1939 - tu wybuchła II wojna światowa; podczas konfliktu miasto zostało zniszczone w 90%
- 1970, 1980 - strajki robotnicze w Stoczni Gdańskiej i narodziny "Solidarności"
Ta burzliwa historia zostawiła swój ślad w architekturze, kulturze i duchu miasta. Gdańsk często nazywany jest "miastem wolności" – to tu w 1980 roku narodziła się "Solidarność", która przyczyniła się do upadku komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej.
Unikatowa architektura Starego Miasta
Stare Miasto Gdańska to prawdziwy skarbiec architektoniczny. Po II wojnie światowej zostało pieczołowicie odbudowane, z zachowaniem oryginalnego, hanzeatyckiego charakteru. Spacerując ulicami Starego Miasta, możemy podziwiać:
Kamienice mieszczańskie
Wąskie, strzeliste fasady gdańskich kamienic to jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli miasta. Mieszczanie gdańscy, bogacąc się na handlu, wznosili coraz okazalsze domy, rywalizując między sobą przepychem i oryginalnością. Każda kamienica jest inna, a jednocześnie wszystkie tworzą harmonijną całość. Najbardziej okazałe możemy podziwiać przy ulicy Długiej i Długim Targu.
Bramy miejskie
Gdańsk słynie z monumentalnych bram miejskich, które przez wieki kontrolowały dostęp do miasta:
- Brama Wyżynna - renesansowa brama z XVI wieku, dawne główne wejście do miasta
- Złota Brama - bogato zdobiona brama z 1612 roku, otwierająca Drogę Królewską
- Brama Zielona - renesansowy budynek zamykający Drogę Królewską od strony Motławy
- Żuraw - unikatowy średniowieczny dźwig portowy, będący jednocześnie bramą wodną
Eklektyczne wpływy
W architekturze Gdańska widoczne są wpływy różnych kultur i stylów – od gotyku niderlandzkiego, przez renesans flamandzki, aż po manieryzm i barok. Ta różnorodność wynika z międzynarodowego charakteru miasta, które przez wieki przyciągało kupców, rzemieślników i artystów z całej Europy.
Droga Królewska – spacer przez historię
Najważniejszą trasą turystyczną Gdańska jest tzw. Droga Królewska – ciąg ulic, którymi niegdyś podążały królewskie orszaki podczas wizyt w mieście. Zaczyna się od Bramy Wyżynnej, prowadzi przez ulicę Długą, Długi Targ i kończy przy Bramie Zielonej. Podczas spaceru Drogą Królewską możemy podziwiać najważniejsze zabytki Starego Miasta:
Złota Kamienica
Jeden z najpiękniejszych przykładów manierystycznej architektury w Gdańsku. Fasada kamienicy pokryta jest bogatymi płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny biblijne i alegoryczne. Wzniesiona w latach 1609-1618 dla burmistrza Jana Speymanna, do dziś zachwyca precyzją wykonania i przepychem zdobień.
Dwór Artusa
Miejsce spotkań gdańskiej elity kupieckiej i centrum życia towarzyskiego dawnego Gdańska. Budynek z XV wieku, wzorowany na legendach arturiańskich, kryje w swoim wnętrzu imponującą salę o wysokości 12 metrów, z monumentalnym renesansowym piecem z kolorowymi kaflami i licznymi dziełami sztuki.
Fontanna Neptuna
Symbol Gdańska i popularne miejsce spotkań mieszkańców i turystów. Barokowa fontanna z 1633 roku przedstawia rzymskiego boga mórz Neptuna – patrona miasta związanego z morzem. Według legendy, to właśnie Neptun przyczynił się do powstania słynnego gdańskiego likieru "Goldwasser", potrząsając swoim trójzębem i zamieniając wodę w złote drobinki.
Ratusz Głównego Miasta
Perła gdańskiej architektury i jeden z najpiękniejszych ratuszów w Polsce. Ta gotycko-renesansowa budowla z XIV wieku, z charakterystyczną 80-metrową wieżą zwieńczoną pozłacaną figurą króla Zygmunta Augusta, przez wieki była siedzibą władz miejskich. Dziś mieści Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, gdzie możemy podziwiać bogato zdobione wnętrza, w tym słynną Wielką Salę Rady (Salę Czerwoną).
Kościół Mariacki – kolos nad miastem
Bazylika Mariacka w Gdańsku to najwięcej kościół ceglany w Europie i jedna z największych średniowiecznych świątyń na świecie. Ta monumentalna budowla, wznoszona przez 159 lat (1343-1502), może pomieścić 25 000 wiernych.
Wnętrze kościoła zachwyca wielkością i bogactwem wyposażenia:
- Ołtarz główny z XV wieku
- Zegar astronomiczny z 1464 roku
- Gotycka chrzcielnica z brązu
- Ponad 30 kaplic bocznych fundowanych przez bogate rody gdańskie
Warto wspiąć się na wieżę kościoła (ponad 400 schodów), skąd rozciąga się panoramiczny widok na całe miasto, Zatokę Gdańską i Żuławy Wiślane. Podczas spaceru po dachu świątyni można z bliska przyjrzeć się gotyckiej konstrukcji i poczuć się jak średniowieczny budowniczy.
Nadmotławskie nabrzeża – serce dawnego portu
Gdańsk od zawsze żył z morza i handlu. Sercem tego handlowego imperium było Długie Pobrzeże – nabrzeże nad rzeką Motławą, gdzie cumowały statki z całej Europy. Dziś to jedno z najbardziej malowniczych miejsc w mieście.
Żuraw
Średniowieczny dźwig portowy z XV wieku, będący jednocześnie bramą wodną. Ta drewniana konstrukcja, napędzana siłą ludzkich mięśni (za pomocą wielkich kół deptakowych), mogła podnosić ładunki o wadze do 2 ton na wysokość 27 metrów. Obecnie mieści się tu oddział Narodowego Muzeum Morskiego.
Spichlerze
Charakterystyczne budynki o stromych dachach, służące niegdyś do przechowywania towarów przywożonych i wywożonych z portu. Na Wyspie Spichrzów i wzdłuż Motławy znajdowało się ich ponad 300. Większość została zniszczona podczas II wojny światowej, ale kilka przetrwało i zostało zrekonstruowanych, dając nam wyobrażenie o potędze dawnego portu gdańskiego.
Brama Zielona
Manierystyczny pałac z 1568 roku, wzorowany na amsterdamskim ratuszu, zamyka Drogę Królewską od strony Motławy. Pierwotnie miał służyć jako rezydencja polskich monarchów odwiedzających miasto, jednak żaden król nigdy w nim nie zamieszkał. Dziś mieści się tu oddział Muzeum Narodowego.
Gdańskie muzea – żywa lekcja historii
Gdańsk to miasto muzeów, które w niezwykle przystępny sposób opowiadają o jego fascynującej historii:
Muzeum II Wojny Światowej
Otwarte w 2017 roku, jest jednym z najnowocześniejszych muzeów historycznych w Europie. Futurystyczny budynek mieści imponującą ekspozycję opowiadającą o konfliktach XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem doświadczeń Polski i Europy Środkowo-Wschodniej. Muzeum ma charakter narracyjny i wykorzystuje multimedialne rozwiązania, które pozwalają lepiej zrozumieć tragiczną historię wojny.
Europejskie Centrum Solidarności
Nowoczesne muzeum i centrum konferencyjne zlokalizowane na terenach dawnej Stoczni Gdańskiej, gdzie w 1980 roku narodził się ruch "Solidarność". Ekspozycja przedstawia historię opozycji antykomunistycznej w Polsce i innych krajach bloku wschodniego oraz pokojowej rewolucji, która doprowadziła do upadku komunizmu w Europie.
Muzeum Bursztynu
Gdańsk od wieków był światowym centrum obróbki bursztynu, zwanego "złotem Bałtyku". Muzeum, mieszczące się w dawnym zespole przedbramia ulicy Długiej, prezentuje imponującą kolekcję naturalnych brył bursztynu z zatopionymi prehistorycznymi owadami, a także historyczne i współczesne wyroby z tego niezwykłego materiału.
Smaki Gdańska – kulinarny patchwork
Kuchnia gdańska to fascynujące połączenie wpływów polskich, kaszubskich, niemieckich i międzynarodowych, wynikające z portowego charakteru miasta i jego burzliwej historii.
Złoto Bałtyku na talerzu
Będąc w Gdańsku, nie sposób nie spróbować dań z ryb bałtyckich:
- Śledź po gdańsku - marynowany w oleju z dodatkiem jabłek, cebuli i przypraw
- Zupa rybna - aromatyczny wywar na bazie kilku gatunków ryb z dodatkiem warzyw i ziół
- Dorsz po gdańsku - przyrządzany z dodatkiem musztardy, śmietany i jajek
Słodkie pamiątki
Gdańsk słynie również z wyrobów cukierniczych:
- Pierniki gdańskie - przyprawiane imbirem, cynamonem i goździkami, często w kształcie herbów miasta
- Goldwasser - likier ziołowy z płatkami prawdziwego złota, produkowany od XVI wieku
- Marcepanowe figurki - tradycja sięgająca średniowiecza, gdy Gdańsk był ważnym ośrodkiem produkcji marcepanu
Najlepsze restauracje serwujące tradycyjne gdańskie potrawy znajdziemy przy Długim Targu, na Długim Pobrzeżu oraz na ulicy Mariackiej. Wiele z nich ma wielowiekowe tradycje i serwuje dania według oryginalnych, historycznych receptur.
Nie tylko Stare Miasto – co warto zobaczyć w okolicy
Gdańsk to nie tylko historyczne centrum. Warto znaleźć czas, by odwiedzić również:
Westerplatte
Półwysep u wejścia do portu gdańskiego, gdzie 1 września 1939 roku rozpoczęła się II wojna światowa. Dziś znajduje się tu pomnik Obrońców Wybrzeża i ruiny koszar, w których niewielki polski garnizon przez siedem dni stawiał opór niemieckiej potędze. Z centrum Gdańska można dotrzeć tu tramwajem wodnym.
Oliwa
Dzielnica Gdańska znana z przepięknego parku i monumentalnej katedry z XIII wieku, w której znajdują się słynne organy oliwskie. W letnie wieczory w katedrze odbywają się koncerty organowe, które przyciągają melomanów z całego świata. Park Oliwski, będący dawnym ogrodem cysterskim, zachwyca bujną roślinnością i licznymi zabytkami.
Plaże Zatoki Gdańskiej
Gdańsk to również doskonała baza wypadowa na szerokie, piaszczyste plaże. Najbliższe znajdują się w dzielnicy Brzeźno i na Stogach, ale warto też wybrać się do pobliskiego Sopotu z jego słynnym molo i zabytkowym kąpieliskiem.
Praktyczne wskazówki dla turystów
Planując wizytę w Gdańsku, warto pamiętać o kilku praktycznych kwestiach:
Najlepszy czas na wizytę
Gdańsk jest piękny o każdej porze roku, ale najlepsze warunki do zwiedzania panują od maja do września. Lipiec i sierpień to okres najwyższego sezonu, z licznymi festiwalami i imprezami plenerowymi, ale też największymi tłumami turystów. Wiosna i wczesna jesień oferują przyjemną pogodę i mniejsze kolejki do atrakcji.
Komunikacja miejska
Gdańsk ma dobrze rozwiniętą sieć tramwajów i autobusów. Warto rozważyć zakup karty turystycznej, która oprócz przejazdu komunikacją miejską oferuje zniżki do muzeów i innych atrakcji. Stare Miasto najlepiej zwiedzać pieszo – większość zabytków znajduje się w niewielkiej odległości od siebie.
Gdańsk, Sopot, Gdynia - Trójmiasto
Gdańsk razem z sąsiednimi miastami Sopotem i Gdynią tworzy aglomerację zwaną Trójmiastem. Trzy miasta, choć połączone szybką koleją miejską, mają zupełnie różny charakter: historyczny Gdańsk, kurortowy Sopot i modernistyczna Gdynia. Warto zaplanować dłuższy pobyt, by poznać uroki każdego z nich.
Podsumowanie
Gdańsk to miasto niezwykłe – pełne kontrastów i historycznych paradoksów. To miasto, które wielokrotnie odradzało się z ruin i popiołów, każdorazowo zachowując swoją tożsamość i charakterystycznego ducha. Spacerując po Starym Mieście, możemy dotknąć historii – od średniowiecznej hanzy, przez złoty wiek Rzeczypospolitej, burzliwy XX wiek, aż po współczesność.
Ten portowy gród od wieków był miejscem spotkań różnych kultur, religii i tradycji. To właśnie ta otwartość i różnorodność ukształtowały jego unikatowy charakter. Gdańsk to nie tylko zabytki i muzea – to przede wszystkim atmosfera wolności i tolerancji, która przetrwała wszelkie dziejowe zawieruchy.
Odwiedzając Gdańsk, nie tylko dotykamy historii – stajemy się jej częścią, dopisując kolejny rozdział w tysiącletniej opowieści o mieście wolności.
